ประเพณีผีตาโขน มีความเชื่อว่า ผีตาโขน เป็นการบวงสรวงบูชาดวงวิญญาณบรรพบุรุษหรือบรรพชนที่เสียชีวิตไปแล้ว ซึ่งเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์คุ้มครองและ ดลบันดาลให้เกิดความอุดมสมบูรณ์ หรือความหายนะ  ดังนั้นเพื่อให้ดวงวิญญาณพอใจ ชาวบ้านจึงได้จัดให้มีการละเล่นผีตาโขนขึ้น

ผีตาโขนในจังหวัดเลยเป็นส่วนหนึ่งของประเพณีและวัฒนธรรมท้องถิ่นที่มีความเชื่อในภูมิปัญญาและผีสร้าง เป็นประเพณีที่นับถือกันมาอย่างยาวนานในหลายภาคของประเทศไทย แต่มีลักษณะและขั้นตอนที่ค่อนข้างหลากหลาย

ในจังหวัดเลย ประเพณีผีตาโขนนับเป็นที่น่าสนใจและเป็นที่รู้จักกันดี เป็นเหตุการณ์ที่ชาวบ้านร่วมกันจัดขึ้นเพื่อประเพณีและเคารพบรรพชนหรือบรรพบุรุษที่อยู่ทุกในทุกสถานที่ เป็นการเชื่อกันว่าผีตาโขนจะมายังบ้านคนเพื่อขออาหาร หรือเสียสละสิ่งของเพื่อป้องกันไม่ให้ผีตาโขนมารบกวน

ในวันเทศกาลผีตาโขน เหตุการณ์สำคัญคือการจัดพิธีนำผีตาโขนจากสถานที่ศักดิ์สิทธิ์มาที่บ้าน โดยมีการแต่งตัวให้อลังการและใส่หน้ากากผีตาโขน ผู้ที่เล่นบทบาทผีตาโขนจะเรียกหรือประกาศเข้าหาบ้านแต่ละบ้าน ผู้คนในบ้านจะเตรียมอาหารและของให้ผีตาโขน แล้วผีตาโขนจะถ่ายทอดคำอวยพรและให้คำแนะนำด้วยภาษาที่สัมผัสใกล้เคียงกับเสียงของหนอนตาโขน หลังจากนั้นผีตาโขนจะรับของที่ได้รับมาและกลับไปที่สถานที่ศักดิ์สิทธิ์