การทานขันข้าวเป็นประเพณีหนึ่งของชาวล้านนาที่สืบทอดกันมาเป็นเวลานาน เป็นการทำบุญเพื่ออุทิศส่วนกุศลให้แก่ผู้วายชนม์ไปแล้ว เป็นวัฒนธรรมที่แสดงถึงความกตัญญูอีกแบบหนึ่งของชาวล้านนา โดยนำสำรับอาหารไปถวายวัดในวันเทศกาลสำคัญ หรือทำบุญอุทิศส่วนกุศลในโอกาสอื่นๆ หรืออาจจะเป็นการทำบุญให้ตนเองเพื่อเป็นการสะสมบุญในชาติหน้า

ส่วนใหญ่นิยมทำกันในวันพระหรือวันสำคัญทางศาสนา เช่น วันมาฆบูชา วันวิสาขบูชา วันอาสาฬหบูชา วันเข้าพรรษา วันพญาวัน การทานขันข้าวนี้ชาวล้านนาเชื่อว่าเป็นการอุทิศส่วนกุศลไปให้ผู้ตาย จะช่วยให้วิญญาณของผู้ตายมีอาหารกิน และมีสิ่งของเครื่องใช้ไม่อดอยาก 

การจัดสำรับอาหารที่นำไปทำบุญจะแยกเป็นสำรับสำหรับญาติพี่น้องแต่ละคน นอกจากนี้ ต้องเตรียมดอกไม้ ธูป เทียน และน้ำสำหรับกรวด เขียนชื่อของ พ่อ แม่ ญาติพี่น้องที่ล่วงลับไปแล้วให้พระสงฆ์อ่าน เพื่อให้คนที่เราอุทิศส่วนบุญกุศลได้รับส่วนบุญกุศล หลังจากพระสงฆ์รับประเคนขันข้าวเสร็จเรียบร้อยแล้ว ให้ศีลให้พรอุทิศส่วนกุศล ก็จะกรวดน้ำเป็นอันเสร็จพิธี